ضریب مکانیزاسیون کشاورزی یعنی میزان تجهیزات به کار رفته بر حسب اسب بخار در هکتار، طی سالهای گذشته رشد بطئی و اندکی داشته و شاید یکی از دلایل بالا بودن قیمت محصولات کشاورزی را در این نکته می‌توان جستجو کرد، هر چه ضریب مکانیزاسیون در بخش کشاورزی بالا باشد، می‌توان انتظار داشت که قیمت تمام شده تولید کاهش یابد و محصولی که دست مصرف کننده می‌رسد، قیمت کمتری داشته باشد.
شاید این سوال باشد که ضریب مکانیزاسیون چیست؟مکانیزاسیون کشاورزی به معنای مکانیکی کردن عملیات کشاورزی است، یعنی هر چقدر بتوانیم در انجام عملیات کشاورزی از ماشین‌آلات بیشتری استفاده کنیم، ضریب مکانیزاسیون بالاتر می‌شود.
امروزه قیمت میوه، گوشت قرمز، مرغ، تخم مرغ در کشور بالا است و کمتر کسی به این فکر می‌افتد که می‌توان با پایین آوردن قیمت تمام شده تولید قیمت را در بازار کاهش داد، یکی از را‌هها کاهش قیمت تمام شده به کارگیری ادوات و ماشین آلات کشاورزی بیشتر در بخش تولید است.
معیار به کارگیری ماشین آلات در بخش کشاورزی با «ضریب مکانیزاسیون» سنجیده می‌شود، آن طور که رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی کشور می‌گوید، این ضریب در کشور به 1.7 رسیده است، اما این رقم در مقایسه با کشورهای پیشرفته بسیار پایین است.
گفت‌وگویی با کامبیز عباسی رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی کشور انجام دادیم، وی معتقد است: یکپارچه نبودن اراضی مانعی برای مکانیزاسیون کشاورزی نیست، در زمینی که کوچک است، باید مکانیزاسیون متناسب با خودش و در زمینی که بزرگ است نیز مکانیزاسیون متناسب با آن را انجام داد که شاید لازم باشد، استفاده استیجاری از ماشین‌آلات بکنیم و بنابراین اینها مانع نیست و ما نباید سرگرم شویم و کاری را که 7 هزار سال پیش اتفاق نیفتاده بگوییم که همه این زمین‌ها را به همدیگر متصل کنیم تا بتوانیم مکانیزاسیون کشاورزی انجام دهیم.
* ضریب مکانیزاسیون در بخش کشاورزی چقدر است؟
عباسی: ضریب مکانیزاسیون کشاورزی در ابتدای دولت حدوداً یک اسب بخار در هکتار بود و در شرایط فعلی این عدد به 1.7 اسب بخار در هکتار رسیده که رقم بسیار چشم‌گیری است و عملاً کشاورزی ما مکانیزه شده و تمامی کشاورزان ما حتی در قسمت‌هایی که ما فکر می‌کردیم، مکانیزاسیون به سختی نفوذ کند، نفوذ بسیار مطلوبی داشته مثلاً در کشت برنج کشور حدود 80 درصد مزارع کشور ما تقریباً مکانیزه شده است. برنامه چشم‌انداز ما برای رسیدن به ضریب مکانیزاسیون 2.1 است که امیدوارم به این عدد برسیم.
* رقم ضریب مکانیزاسیون فعلی چه میزان با استانداردهای جهانی فاصله دارد؟
عباسی: مقایسه کشورها با هم استدلال فنی ندارد این ضریب در کشورهای مختلف و مکان‌های مختلف و شرایط اقلیمی مختلف متفاوت است و این طیف جهانی ندارد.
* بزرگترین مانع در افزایش ضریب مکانیزاسیون کشاورزی در کشور چیست؟
عباسی: در حوزه مکانیزاسیون در واقع شاید سرمایه‌گذاری بزرگترین رکن باشد و چنین سرمایه‌گذاری توسط بخش کشاورزی است و نیاز به تسهیلات بانکی دارد که باید این تسهیلات منطبق با شرایط سرمایه‌گذاران باشد و این شرایط را در حوزه سرمایه‌گذاری مکانیزاسیون کشاورزی نداریم. بانک‌های باید تسهیلات این بخش را با سرعت بیشتر، بدون بروکراسی‌های بیشتر و با درصد سود کمتری پرداخت کنند تا سرمایه‌گذاران رغبت بیشتری برای سرمایه‌گذاری در این بخش داشته باشند.
* آیا یکپارچه نبودن اراضی مانعی برای مکانیزاسیون کشاورزی نیست؟
عباسی: نه این طور نیست. ژاپن با میانگین مالکیت نیم هکتار در کشور، ضریب مکانیزاسیون 14.1 اسب بخار دارد و بالاترین ضریب مکانیزاسیون جهان در بخش کشاورزی را دارد. اینکه یک زمین بزرگ داشته باشیم و یک ماشین بیاید همه عملیات کشاورزی آنها را یکباره انجام دهد، خیلی کلیشه‌ای و قدیمی شده است. دلیل اینکه می‌گویند زمین بزرگ باشد، بهتر است اقتصادی بودن استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی است.
در زمینی که کوچک است باید مکانیزاسیون متناسب با خودش و در زمینی که بزرگ است نیز مکانیزاسیون متناسب با آن را انجام داد که شاید لازم باشد استفاده استیجاری از ماشین‌آلات بکنیم و بنابراین اینها مانع نیست و ما نباید سرگرم شویم و کاری را که 7 هزار سال پیش اتفاق نیفتاده بگوییم که همه این زمین ها را به همدیگر متصل کنیم تا بتوانیم مکانیزاسیون کشاورزی انجام دهیم.
* وزارت جهاد کشاورزی در دولت قبل طرح کشاورزی حفاظتی را اجرا می‌کرد که تأکید این طرح به استفاده از ماشین‌آلات بزرگ در زمین‌های کشاورزی است، به نحوی که این ماشین‌ها چندین عملیات کشاورزی را با هم انجام می‌داد و روی این طرح سرمایه‌گذاری زیادی هم کرد، صحبت‌های جنابعالی دقیقاً نقیض این طرح‌ها است.
عباسی: ما در کشور ماشین‌آلات چند کاره برای زمین‌های کوچک داریم، اندازه ماشین در واقع بیانگر میزان مالکیت در کشور است و تعداد ماشین بیانگر نوع بهره‌برداری است که ما در کشور انجام می‌دهیم، کشوری مثل اروپا اندازه زمین‌ها بسیار بزرگ دارد و ماشین‌آلات آنها هم بزرگ است.
کشورهایی مثل بنگلادش، ژاپن، کره سایز مزارع کوچک است و ماشین‌های آنها هم به همان نسبت کوچک است. در کشور ژاپن یک میلیون و 600 هزار شالیزار داریم و یک میلیون و 600 هزار تراکتور هم داریم، تراکتورهایی که حدوداً 30 اسب بخار است.
* ما چنین ماشین‌آلاتی را نداریم؟
عباسی: ما در حوزه برنج کشور الان توسعه تراکتورهای شالیزاری را با سایزهای کوچک انجام می‌دهیم یعنی محدودیتی ایجاد نمی‌کند، باید متناسب با آن مالکیت باید ماشین خریداری کنید، ماشین‌ها کوچک است و مالکیت در اراضی کشور ما 5 هکتار است و 5 هکتار یک عدد بهینه‌ای است.
* چنین رقمی نیست، میانگین سطح زمین‌های کشاورزی در کشور 1.2 است که در منطقه شمال این رقم از یک هکتار هم پایین‌تر است، براساس آمار فائو، نزدیک به ۳۰ درصد مراکز کشاورزی ایران، کمتر از ۱ هکتار هستند و حدود ۴۰ درصد آنها نیز کمتر از ۲ هکتارند.
* دوست دارم سوالی خارج از مکانیزاسیون اما مرتبط با خاک بپرسم؛ لایحه حفاظت از خاک که در انتظار تأیید شورای نگهبان است و به تأیید مجلس رسیده است تأکید می‌کند: اگر سازمان محیط زیست تشخیص دهد اجرای طرح‌های تولیدی به ضرر محیط زیست و خاک باشد سازمان محیط زیست، رأساً می‌تواند تولید را متوقف کند، به ضرر بخش تولید است. آیا فکر نمی‌کنید که اثبات این مسأله نیاز به مجوز از وزارت جهاد باید داشته باشد.
عباسی: اصولاً در دولت و بخش‌های اجرایی کشور باید به صورت انفرادی تصمیم‌گیری نشود و حتماً باید با هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی باشد و قطعاً وزارت جهاد کشاورزی حساسیت‌هایش کمتر از محیط زیست نیست و این مسأله را پیگیری می‌کند.