بالا بودن قیمت آرد در کشورهای همسایه، قاچاق این محصول از کشور ما به خارج از مرزها را افزایش داده است، موضوعی که می‌تواند در شرایطی که دنیا به دلیل جنگ روسیه و اوکراین با مشکل صادرات و واردات کالاهای اساسی مواجه هستند، امنیت غذایی کشور را به خطر بیاندازد.
مسئله قاچاق آرد به اندازه ای مهم است که اردیبهشت سال گذشته، دولت یارانه آرد صنعتی را حذف کرد تا علاوه بر جلوگیری از ضایعات در داخل با به حداقل رساندن اختلاف قیمت داخل و خارج مرزها مانع از قاچاق این محصول بشود اگرچه با این طرح قیمت آرد صنعتی در داخل افزایش یافت اما یارانه آرد نانوایی همچنان دست نخورده باقی ماند.
اردیبهشت سال گذشته همزمان با اجرای مردمی سازی یارانه‌ها در کشور، نرخ جدید آرد صنف و صنعت بر اساس درخواست وزارت جهاد کشاورزی و تائید سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان اعلام شد، بر این اساس نرخ آرد ۱۸ درصد سبوس‌گیری‌شده به ازای هر کیلوگرم ۱۵۷۰۰ تومان، آرد ۲۱ درصد سبوس‌گیری‌شده ۱۶۰۰۰ تومان و آرد ۲۷ درصد سبوس‌گیری‌شده ۱۶۹۰۰ تومان تعیین شد، اما آرد نانوایی کیلویی ۶۵۰ تومان و کیسه‌ای ۲۶ هزار تومان باقی ماند.
بنابراین هر کیسه ۴۰ کیلویی آرد نانوایی ۲۶ هزار تومان و هر کیسه ۴۰ کیلویی آرد صنعتی قیمت ۶۴۰ تا ۶۷۶ هزار تومان است اما این رقم در کشورهای همسایه تا یک میلیون تومان است که وسوسه برای قاچاق را افزایش داده است.
وزیر بازرگانی عراق روز گذشته اعلام کرد: «این کشور حجم ذخایر استراتژیک گندم خود را به 5 میلیون تن افزایش داده است و هر کیسه آرد در این کشور 9.16 تا 21 دلار (بسته به نوع آسیاب) قیمت دارد».
این قیمت به پول ایران حدود یک میلیون تومان می‌شود و اختلاف معنی‌داری با قیمتِ داخلِ آرد دارد.
وزیر بازرگانی عراق در دیدار با فرماندار استان صلاح‌الدین عراق گفته بود که این وزارتخانه از دوران بحرانی که حجم ذخایر استراتژیک گندمش فقط برای یک ماه عراق کافی بود عبور کرده است و 5 میلیون تن کنونی، نیاز بیش از یک سال عراق را تامین می‌کند.
بر اساس گفته‌های این مسئول عراقی، ذخیره سازی در این کشور هم چندین برابر شده است تا ذخایر استراتژیک حداقل برای یک سال کافی باشد؛ این در شرایطی است که واردات گندم هم به خاطر جنگ روسیه و اوکراین و شوکی که با بازارهای جهانی وارد شده، در دو سال اخیر سخت شده است.
بارها در گزارش مسئولان به موضوع قاچاق آرد و گندم به خارج از کشور اشاره شده و تلاش دولت برای بالا بردن نرخ خرید تضمینی گندم و آرد هم در درجه اول حمایت از تولید‌کننده داخلی و بعد جلوگیری از قاچاق بوده است، اما آیا می‌توان گفت که قاچاق به صفر رسیده است؟
در این‌باره یک فعال صنف نانوایی به خبرنگار فارس گفت: «تیم‌هایی هستند که کیسه‌های آرد را از نانوایی‌ها خریدار و در سوله‌های اطراف شهر انبار می‌کنند و در فرصت مناسب آن را قاچاق می‌کنند؛ راننده‌های نیسان کیسه‌های آرد را از آن انبارها به محل‌های نامعلوم منتقل می‌کنند»
گزارش هایی که بعضا در کشف چنین کالاهایی در سوله‌ها دارد، موضوع قاچاق آرد را تایید می‌کند اما آیا چند درصد این کالاها کشف و مانع از خروج از مرز می‌شود؟
به اذعان کارشناسان اقدام دولت در حذف یارانه آرد صنعتی ستودنی بود، اما زمانی این زنجیره تکمیل می‌شد که یارانه آرد نانوایی را هم اصلاح کند در واقع این زنجیره ناقص مانده و کیسه‌های آرد ارزان یا به سمت صنوف صنعت می‌رود یا به قیمت‌های گرانتری به خارج از مرزها هدایت می‌شود.
* چرا جلوگیری از خروج گندم و آرد از کشور مهم است
دو کشور روسیه و اوکراین در مجموع 30 درصد غلات جهان را تولید می‌کنند که پس از جنگ، تولید آنها کم شد و صادرات از این کشورها هم به حداقل رسید، علاوه بر این با شوکی که به بازارهای جهانی وارد شد، کشورها صادرات خود را متوقف کردند و یا به حداقل رساندند، کشورهای مصرف‌کننده هم تا می‌توانستند محصولات اساسی را در انبارهای خود ذخیره کردند به طوری که چین نیمی از گندم صادراتی جهان را در انبارهای خود ذخیره کرد و در مدت یک سال قیمت برخی از این محصولات دو برابر شد.
علی کیانی‌راد، رئیس موسسه پژوهش‌های کشاورزی در باره اهمیت تولید محصولات اساسی در داخل مرزها به فارس می‌گوید: تا سال 2030 کشورهای جهان دیگر کالاهای اساسی را صادر نخواهند کرد.
وی تاکید می‌کند: راهکار دنیا برای غلبه بر این مشکلات، حمایت از کشاورزان برای تولید محصولات اساسی و کاربردی است هر چه وابستگی به این گونه محصولات کمتر شود، ضریب امنیت غذایی تقویت خواهد شد.
به گفته رئیس موسسه پژوهش‌های کشاورزی، بنابراین در چنین شرایطی که دنیا برای تامین امنیت غذایی در جهان آینده با چالش‌هایی نظیر بحران آب، گرم شدن کره زمین، تغییرات آب و هوایی، افزایش جمعیت و تقاضا و نیز محدود شدن بستر تولید، مواجه است، کشور باید سیاست‌های خود را طوری تنظیم کند که محصولی که از منابع آب و خاک سرزمین استفاده کرده و برای تولید آن از نهاده یارانه‌ای هم استفاده شده است، به راحتی به خارج از مرزها نرود.
کیانی‌راد اضافه کرد: این سیاست‌ها با نظارت شدنی نیست بلکه تغییر نگاه در برنامه‌های کلان می‌تواند راهگشا باشد که از جمله آن حذف یارانه آرد نانوایی است.
بنابراین گزارش مخاطبان خبرگزاری فارس نیز با ثبت پویشی با عنوان « حذف یارانه آرد و تخصیص آن به مصرف‌کننده» خواستار پیگیری در این‌باره شده‌اند.
ثبت‌کنندگان پویش نوشته‌اند: «از مسئولان و نهادهای ذیربط تقاضا داریم پیگیر حذف یارانه آرد باشید که هدررفت بسیاری برای بیت المال دارد؛ واریز یارانه آرد به حساب خودِ مصرف کننده موجب می‌شود که تقاضای کاذب آرد که به اصطلاح از نانوایی به بیرون فروخته می‌شود، جمع آوری شود و امکان انتخاب برای مصرف کننده ایجاد می‌شود که با یارانه آرد خود، نان گندم بخرد یا نان جو و از صف‌های طویل نیز جلوگیری خواهد شد زیرا بعضا مردم حدود نیم ساعت تا یک ساعت باید در صف بایستند تا نانی بخرند. همچنین با این اقدام می‌توان جلوی کم‌فروشی در فروش نان را گرفت».