در کشور ما بیش از ۲۰۰ شرکت تصفیه، تولید و بسته‌بندی آب معدنی فعالیت می‌کنند، اما با وجود افزایش حجم مصرف این محصول با رشد آگاهی مردم، صنعت تولید آب معدنی در ایران با فرازونشیب‌هایی همراه بوده است. به‌گفته فعالان این بخش، شرایط نامناسب اقتصادی و معیشتی مردم در دو سال گذشته و شیوع ویروس کرونا در چند ماه اخیر میزان فروش آب معدنی را به نصف رسانده است.
رکود در صنعت آب معدنی و آشامیدنی
دبیر انجمن تولیدکنندگان آب‌های معدنی و آشامیدنی ایران با بیان این‌که در دسترس بودن آب شرب در اکثر نقاط کشور و وضعیت اقتصادی مردم تأثیر بسیاری در فروش این محصول داشته، گفت: هر زمانی که معیشت مردم به خطر بیفتد، اولین کالایی که از سبد خانوارها حذف می‌شود آب معدنی است؛ چراکه مردم نیازی برای خرید این محصول احساس نمی‌کنند، به‌ویژه این‌که در مناطق محروم کم‌تر شاهد خرید این محصول هستیم؛ چراکه آب معدنی کالایی لوکس به‌حساب می‌آید؛ برای مثال در سیستان‌وبلوچستان اگر این آب اهدایی نباشد، مردم توان خرید آن را ندارند.
پیمان فروهر افزود: طی سال‌های اخیر حجم تولید روند کاهشی داشته که مهم‌ترین دلیل آن وضعیت نامطلوب اقتصاد خانوارها است.
وی با اشاره به این‌که شیوع کرونا ضربه محکمی بر پیکره این صنعت وارد کرد، گفت: حدود ۵۰ درصد از تولیدات آب معدنی متعلق به بطری‌های یک‌نفره است که بازار مصرف آن‌ها کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌ها و فست‌فودها، هتل‌ها و مراکز جهانگردی، ایرلاین‌ها و مراکز تفریحی اعم از پارک‌ها، سینماها، تئاترها، موزه‌ها، باشگاه‌ها و استادیوم‌های ورزشی است، اما شیوع کرونا در کشور باعث تعطیلی تمامی این مراکز و توقف تولید و عرضه بخشی از محصولات صنعت بسته‌بندی آب شد.
فروهر اضافه کرد: بسیاری از واحدهای تولیدی، به‌دلیل این‌که در زمینه تولید آب معدنی در حجم‌های بزرگ فضا را برای رقابت با برندهای شاخص مناسب نمی‌دیدند، سرمایه زیادی را در تولید احجام کوچک صرف کردند که با شیوع کرونا متحمل زیان شدند و چاره‌ای جز تعطیلی و توقف تولید نداشتند. بعد از آن نیز هم‌زمان شد با ماه رمضان که هر سال در این ماه شاهد افت فروش هستیم و درنتیجه در مجموع کل این صنعت مشمول ۴۰ تا۵۰ درصد افت شد.
این فعال بخش آب معدنی ادامه داد: بیش از ۲۰۰ واحد تولیدی در زمینه آب معدنی و آب بسته‌بندی به ثبت رسیده، اما شرکت‌هایی که فعالیت مداوم داشته باشند حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ شرکت هستند. ظرفیت تولید نیز براساس مجوزهایی که وزارت صنعت صادر کرده، تا سه سال پیش، حدود ۱۲ میلیارد لیتر بود و الان بیش از ۲۰ میلیارد لیتر ظرفیت تولید وجود دارد، اما آنچه امروز تولید می‌شود بین یک‌میلیارد و ۵۰۰ تا یک‌میلیارد و ۶۰۰ میلیون لیتر است.
لزوم فرهنگ‌سازی برای استفاده از آب معدنی
وی با تأکید بر لزوم فرهنگ‌سازی برای استفاده از آب معدنی گفت: کشور ما در یک اقلیم خشک واقع شده و منابع آبی محدودی دارد؛ از سوی دیگر باید به این نکته توجه کرد که حدود ۶۰ سال از ساخت شبکه آب شهری می‌گذرد و بیش‌تر شبکه‌ها فرسوده شده و به تعویض نیاز دارد؛ اما این کار هزینه زیادی دارد. بنابراین در چنین شرایطی استفاده از آب معدنی لازم است تا از آب شهری، که کیفیت پایین‌تری دارد، کم‌تر استفاده شود. یکی دیگر از معضلات ما این است که مردم ما نسبت به کشورهای توسعه‌یافته کم‌تر آب می‌نوشند و این تأثیر بسیاری بر سلامت دارد.
فروهر ادامه داد: دولت باید یارانه‌ای را برای تبلیغ و فرهنگ‌سازی مردم به نوشیدنی آب معدنی در نظر بگیرد تا مردم بیش‌تر به استفاده از این محصول تشویق شوند. درحالی‌که می‌بینم تمام صنایع شکلات، چیپس، پفک و صنایع لبنی در صداوسیما و رسانه‌ها در حال تبلیغ کالای خود هستند، اما فعالان صنعت آب معدنی توان تأمین چنین هزینه‌های سنگینی را ندارند. بنابراین دولت می‌تواند حداقل از تبلیغ و آگاه‌سازی مردم از این صنعت حمایت بیش‌تری کند.
دبیر انجمن تولیدکنندگان آب‌های معدنی و آشامیدنی ایران گفت: با توجه به این‌که امسال سال جهش تولید نام گرفته، تنها کاری که از دست ما برآمد تا مردم بتوانند از این محصول استفاده کنند گران نشدن قیمت آب معدنی بود. باوجود این‌که هزینه‌های تولید و بسته‌بندی چندبرابر شده، وضعیت معیشت مردم اجازه افزایش قیمت نمی‌دهد و همچنین هر چقدر این محصول گران‌تر شود، تقاضای آن کاهش می‌یابد.
روند نزولی صادرات آب معدنی
فروهر با بیان این‌که صادرات این صنعت در ۱۰ سال گذشته روند نزولی داشته و به‌دلایل زیادی نسبت به سایر صنایع غذایی صنعت صادرات‌محوری محسوب نمی‌شود، گفت: با وجود این‌که محصولات ما کیفیت خوبی دارد، اما مشکلاتی که در صنعت بسته‌بندی وجود دارد و نیز عدم حمایت دولت برای حضور در بازارهای جهانی (حمایت از واحدهای تولیدی برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و معرفی محصول، هزینه سنگین حمل‌ونقل و نبود دیپلماسی اقتصادی قوی) باعت شده که این صنعت، با وجود این‌که ظرفیت زیادی دارد، نتواند از این ظرفیت‌ها آن‌طور که باید استفاده کند.
وی اضافه کرد: آب معدنی محصول سنگین و حجیمی است و کرایه حمل بار آن بسیار بر قیمت آن اثرگذار است و با افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل قیمت این محصول افزایش می‌یابد. از طرفی، برای افزایش صادرات به حضور در بازارهای صادراتی نیاز داریم که باید جدول نمایشگاه‌های بین‌المللی را تهیه و در آن‌جا تبلیغات کنیم که این کار مستلزم هزینه زیادی است و به نقدینگی نیاز دارد. بسیاری از کشورهایی که در گذشته به آن‌ها آب معدنی صادر می‌کردیم اکنون تمایلی به ادامه همکاری با ما ندارند؛ درصورتی‌که ترکیه یکی از رقبای ما در این صنعت است که به‌خوبی فعالیت می‌کند.
فروهر در پایان با تأکید بر لزوم حمایت از صنعت آب معدنی گفت: انتطار ما از دولت این است که فقط در زمان بحران مانند سیل و زلزله به فکر ما نیفتد. توقع داریم با حمایت بیش‌تر، به‌خصوص اکنون که بیماری کرونا اوضاع این صنعت را نابه‌سامان کرده، کمک کند تا بتوانیم توسعه پیدا کنیم و از حداکثر ظرفیت خود برای تولید و صادرات استفاده کنیم.