همه ساله با آغاز فصل بهار به خصوص در ماه اردیبهشت و خرداد، شاهد حضور گیاهان دارویی در بازارهای محلی خراسان جنوبی هستیم.
از آویشن، مستار و کاکوتی گرفته تا گل بومادران، اروونه و زیره و سایر گیاهان دارویی...
گیاهان دارویی در خراسان جنوبی به دو روش آبی و دیمه کشت می‌شود و برخی از این گیاهان نیز در مراتع به صورت خودرو رشد می‌کند.
کارشناساسان معتقدند؛ با توجه به کیفیت بالای اسانس و ماده موثر گیاهان داوریی، نیاز کم‌آبی و استفاده از نزولات آسمانی، کوتاه بودن و عدم تداخل دوره رشد با سایر محصولات، کم‌توقع بوده و مقاومت گیاهان دارویی نسبت به آب شور و اقلیم نامساعد بسیار کم‌هزینه‌تر نسبت به داروهای شیمیایی است.
گیاهان دارویی نقش مهمی در اقتصاد استان می‌تواند ایفا کند، توسعه کشت گیاهان دارویی در استان باعث ارزآوری و رونق اقتصادی، کاهش وابستگی به خارج از کشور، ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت روستائیان و کشاورزان خواهد شد.
گیاهان دارویی بعنوان ذخایر ارزشمند خراسان جنوبی به شمار می‌رود که علاوه بر حفاظت و احیاء بهره‌برداری صحیح از گیاهان دارویی در عرصه‌های منابع طبیعی سبب بهبود سطح سلامت و ارتقای کیفیت زندگی مردم، ایجاد فرصت‌های شغلی از طریق تولید اقتصادی گیاهان دارویی و فرآورده‌های آنها و احراز جایگاه شایسته و دستیابی به سهم مناسبی از بازار جهانی گیاهان دارویی را کسب خواهد کرد.
شناخت خواص دارویی گیاهان شاید بیرون از حافظه تاریخ باشد و این گیاهان درطو ل تاریخ همیشه با انسان قرابت خاصی داشته و آثار دارویی و موارد استفاده آن بر هیچکس پوشیده نیست و یکی از دلایل مهم این قدمت حضور باورهای ریشه‌دار مردم سرزمین‌های مختلف در خصوص استفاده از گیاهان دارویی است.
اگر چه علاقه، همدمی و توجه به این گیاهان مفید در سال‌های گذشته ناچیز بوده ولی خوشبختانه به تازگی مورد عنایت و توجه بیشتری قرار گرفته است.
در هر حال چنین به نظر می‌رسد که در جامعه ما هنوز درک جامعی از مفهوم گیاهان دارویی و شیوه صحیح تهیه و مصرف آنها وجود ندارد و علاقه‌مندان به گیاهان دارویی معتقدند همانطور که گیاهان در باغ نباتات خوب رشد می‌کنند، باید سعی شود زمینه علاقه‌مندی به این گیاهان در قلب‌های انسان‌ها نیز فراهم و افزون شود.
شناسایی 800 گونه گیاهی در خراسان جنوبی
هاشم ولی‌پور مطلق رییس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در گفت‌وگو با ایسنا گفت: خراسان جنوبی باتوجه به اقلیم یکی از قطب‌های تولید گیاهان داروئی درکشورمحسوب شده و حدود10 درصد تنوع تولیدی کشور را دارا است که بیشتر به صورت مرتعی و در عرصه‌های طبیعی وجود داشته و مورد بهره‌برداری قرارمی گیرد.
وی با بیان اینکه گیاهانی مثل زیره سبز، مرزه، ختمی، رازیانه، زنیان، نعنا، آویشن، آلوئه‌ورا، نعناع فلفلی، مریم‌گلی، شوید، خاکشیر به صورت آبی کشت می‌شوند، افزود: گیاهانی از قبیل آنغوزه، وشاء، کاکوتی، درمنه ترکی، سماق، بادام تلخ، پونه، زنیان، شاه تره، بنه، زیره سیاه، بومادران، زوفا، کنگرفرنگی، اسپند، درمنه، بادرنجبویه، اسطخودوس و مستار درعرصه‌های طبیعی رویش دارند.
رییس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اظهارکرد: خراسان جنوبی دارای 800 گونه گیاهان دارویی بوده که حدود 30 گونه از آنها در استان کشت و کار می‌شود.
ولی‌پور مطلق ادامه داد: سطح زیرکشت گیاهان دارویی استان شامل؛ کشت شده توسط بهره‌بردار و مرتعی درسال گذشته 108 هزارو 351 هکتار بوده که از این سطح یک هزارو 950 تن محصول برداشت شده است.
وی با بیان اینکه بیشترین سطح کشت مربوط به طبس است، تصریح کرد: بالغ بر 104 هزار و 305 هکتار از عرصه‌های طبیعی با تولید حدود 202 تن تحت پوشش گیاهان دارویی است.
رییس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: امسال تولید گیاهان دارویی 25 درصد افزایش یافته است.
صادرات 60 درصد گیاهان دارویی خراسان جنوبی
ولی‌پور مطلق افزود: 60 درصد گیاهان دارویی استان به خراسان‌رضوی، سیستان و بلوچستان و تهران با ارزشی بالغ بر 20 میلیارد ریال صادر می‌شود.
وی ادامه داد: ارائه تسهیلات بانکی لازم برای توسعه سطح زیرکشت در فضای باز و کشت‌های گلخانه‌ای و ایجاد صنایع فرآوری و بسته‌بندی، بیمه گیاهان دارویی، برگزاری کلاس و کارگاه‌های آموزشی و ترویجی، هماهنگی برای تامین نهاده‌های مورد نیاز به ویژه بذر و اندام تکثیری و فرهنگ‌سازی در راستای مصرف گیاهان دارویی برنامه سازمان برای کشت بیشتر و بهره‌برداری بیشتر از گیاهان دارویی است.
رییس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: در حال حاضر سه کارخانه بزرگ صنعتی و 30 کارگاه عرق‌گیری صنعتی در استان وجود دارد که ارائه تسهیلات بانکی و مشاوره و راهنمائی به آنها داده می‌شود.
ولی‌پور مطلق اظهار کرد: عدم شناسایی کامل گیاهان دارویی منطقه، کمبود نیروی انسانی متخصص در زمینه گیاهان دارویی، وجود دلالان درچرخه جمع‌آوری، خرید و فروش گیاهان دارویی، کمبود اعتبارلازم در زمینه مطالعه و اجرای طرح‌های تحقیقاتی و پژوهشی وترویجی، بازار نامناسب و نبود خرید توافقی، عدم شناخت کشاورزان از گیاهان دارویی است.
وی، مطالعات جامع درخصوص شناسایی گیاهان دارویی قابل کشت در مناطق مختلف و توسعه کشت گیاهان دارویی را برنامه‌های آینده عنوان کرد.
فرآوری 100 نوع گیاه دارویی در کارخانه گیاهان دارویی خراسان‌جنوبی
محسن پویان مدیرکارخانه گیاهان دارویی خراسان‌جنوبی نیز به ایسنا گفت: حدود 100 نوع گیاه دارویی به صورت ساده و ترکیبی در این کارخانه فرآوری می‌شود.
وی اظهار کرد: کارخانه گیاهان دارویی خراسان‌جنوبی در سال 86 با 500 میلیون تومان سرمایه اولیه احداث شده است.
مدیرکارخانه گیاهان دارویی خراسان‌جنوبی ادامه داد: هم‌اکنون در این کارخانه فرآوری انواع گیاهان دارویی مانند عرقیات گیاهی، عصاره‌ها، اسانس‌ها و شربت‌های گیاهی تولید می‌شود.
مدیر کارخانه گیاهان دارویی خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه در این کارخانه در یک شیفت کاری حدود یک تن گیاه دارویی فرآوری می‌شود، گفت: ظرفیت سالانه این کارخانه به صورت اسمی مطابق مجوزهای صادره از وزارت صنایع و معادن 2000 تن است، اما به صورت واقعی 300 تن ظرفیت تولیدی این کارخانه در سال است.
پویان با اشاره به اینکه حدود 10نفر به صورت مستقیم در خط تولید، بسته‌بندی و اداری فعالیت می‌کنند، یادآور شد: 20 نفر به صورت غیرمستقیم در زمینه بازاریابی و فروش فعالیت دارند.
وی خاطرنشان کرد: هم‌اکنون محصولات تولیدی این کارخانه صادر نمی‌شود.
حمایت‌های پژوهشی لازم برای گیاهان دارویی صورت نمی‌گیرد
این پژوهشگر گیاهان دارویی اظهارکرد: حمایت‌های پژوهشی لازم برای شناسایی گیاهان دارویی صورت نمی‌گیرد و در یکی دو سال گذشته پژوهش‌ها قطع شده است.
پویان با بیان اینکه در بحث گیاهان دارویی، ماشین‌آلات موثر در کاشت، داشت و برداشت است، افزود: یکی از مشکلات پیش روی گیاهان دارویی استان نبود ادوات و ماشین‌آلات لازم است.
وی، صادرات گیاهان دارویی استان را ضعیف ارزیابی کرد و گفت: با تشکیل بازارچه‌های مرزی و مراودات با کشورهایی از جمله آفریقای جنوبی که به تازگی بحث همکاری مطرح شد، می‌توان صادرات را رونق داد.
داروهای گیاهان حوزه همکاری بین خراسان جنوبی و آفریقای جنوبی
ویلیام مکس فیلمان وایتهد سفیر کشور آفریقای جنوبی در ایران در جلسه دیدار با مدیران اقتصادی خراسان جنوبی، گفت: داروهایی گیاهان را یکی از حوزه‌های همکاری بین خراسان جنوبی و آفریقای جنوبی عنوان کرد و افزود: در زمینه سرمایه‌گذاری در بخش فراوری می‌توانیم به خراسان جنوبی کمک کنیم.
وی اظهارکرد: معتقدم که خراسان جنوبی پتانسیل‌های زیادی دارد.
سفیر کشور آفریقای جنوبی در ایران با تاکید بر اینکه باید زمینه‌های همکاری بین خراسان جنوبی و این کشور به صورت پروژه پروژه باشد، گفت: در زمینه گیاهان دارویی، نقاط مشترک زیادی داریم و سرمایه‌گذاری در بخش فراوری برای من قابل توجه است.
وی با بیان اینکه در زمینه گیاهان دارویی، نقاط مشترک زیادی داریم و سرمایه گذاری در بخش فراوری برای من قابل توجه است، گفت: اگر خراسان جنوبی بتواند پایگاه ترانزیت کالا به کشور افغانستان و پاکستان باشد، نقش مهم و کلیدی و پتانسیل بالایی دارد.
نخستین پارک گیاهان دارویی در بیرجند افتتاح می‌شود
عباسعلی مدیح شهردار بیرجند نیز در دیدار با سفیر آفریقای جنوبی با اشاره به ظرفیت‌های خراسان جنوبی در زمینه گیاهان دارویی، گفت: نخستین پارک گیاهان دارویی تا پایان امسال در شهرستان بیرجند افتتاح می‌شود.
وی افزود: گیاهان دارویی متنوعی در خراسان جنوبی است که در ایران در دهه‌های اخیر شهروندان بیرجندی و ایرانی استقبال چشم‌گیری از گیاهان دارویی داشته‌اند.
باید گفت؛ گیاهان دارویی از مزیت‌های بسیار عالی خراسان جنوبی است که در صورت توجه می‌تواند در رونق اقتصادی منطقه مفید واقع شود.
سپیده قلندری اسفدن، خراسان جنوبی