آشنایی با اسانسها

اسانسها ممکن است به طور مستقیم توسط پروتوپلاسم به وسیله تجزیه مواد رزینی غشا سلول ها یا از هیدرولیز بعضی از گلوکزیدها حاصل  شوند . محل تشکیل و جایگزینی روغنهای فرار به تیره های گیاهی مخلف بستگی دارد؛ مثال در گیاهان تیره نعنائیان روغنهای فرار در تارهای ترشح کننده در تیره ها ی کاج ونارنج در شیزوژن و در تیره چتربان  لوله های روغنی و در تیره فلفل در سلولهای پارانشیم تشکیل می شوند.میزان اسانسها در در راندامهای گیاهان متفاوت است به عنوان مثال اسانس در تیره مخروطیان در تمام بافت های گیاهی وجود دارد در صورتی که  در گل سرخ فقط در گلبرگ و در دارچین در پوست و برگ و در میوه چتربان فقط در پریکارپ و در نعنائیان در تارهای ترشح کننده و برها وجود دارد.

اسانسها با اینکه از نظر ترکیبهای شیمیایی متفاوت هستند , ولی در بعضی از خواص فیزیکی مشترک می باشند. اسانس ها بویی مشخص و ضریب شکستی قوی دارند و در اکثر موارد روی نور پلاریزه موثر می باشند .

وزن مخصوص اسانس ها کمتر از آب است ولی فقط تعداد  محدودی دارای وزن مخصوص بیشتر از آب دارند . به طور کلی اسانسها با آب غیر فابل اختلاط می باشند , ولی می توانند بوی خود را به آب انتقال دهند و ایجاد آبهای مقطر مختلف نمایند . اسانسها در الکل , اتر , اتر نفت و اغلب حلالهای آلی محلول هستند .  

اسانسها به علت تبخیر در اثر مجاورت هوا در حرارت عادی , روغنهای فرار یا اسانسهای روغنی امیده می شوند . اسانسها به طور کلی بی رنگ هستند , به ویژه هنگامی که تازه تهیه شده باشند ولی رنگ آنها در اثر مرور زمان به علت اکسیداسیون و رزینی شدن , تیره می گردد. بنابراین باید اسانس ها در مکان های خنک و خشک و ظروف سربسته وپر وازجنس شیشه به رنگ دودی یا آلومینیومی نگهداری شوند . ساختمان شیمیایی آنها مخلوطی از استر ها , آلدئیدها , الکلها وترپنها می باشد .       

اسانسها که توسط گونه های متفاوت گیاهان  تولید ودر اندامهای مختلف ذخیره می گردد رابطه مستقیمی با بیوسنتز متابولیسم وفعالیتهای بیولوژی گیاه دارند که تابع شرایط اقلیمی گیاه هستند . عوامل مختلفی مانند زمان برداشت محصول , نحوه جمع آوری , طریقه خشک  کردن , بسته بندی, و نگهداری درانبار در کیفیت وکمیت اسانسهای گیاهی موثر هستند .    

به طور معمول اسانس گیاهان به وسیله تقطیر با آب و بخار صورت می گیرد. جهت اجام این امر بخار آب با فشار از میان گیاه می گذرد و در نهایت مرحله آب و روغن را از یکدیگر جدا می شوند. روغن پوست مرکبات نمونه دیگری از اسانسهاس هستند که از طریق فشار بر روی پوست آزاد می شوند به این علت که دارای مقدار زیادی هیدروکربن های ترینی هستند.  به طور معمول مواد خام از اندام های  مختلف گیاه به طور مثال شکوفه ، جوانه ، میوه ، پوست ، بذر ، برگ ، پوست و غیره استخراج می شوند. اسانس ها ممکن است خاصیت دورکنندگی حشرات را داشته باشند و بدین وسیله از خراب شدن گلها و برگها جلوگیری می شود. اسانس های طبیعی شامل مخلوطی از دو یا چند ترکیب از لحاظ مقدار و شدت عطر نسبت به ترکیب های دیگر فزونی گرفتها ند. اسانس ها در کل مخلوطی از 2500 نوع ترکیب هستند  که تاکنون شناسایی شده اند که از 100 عدد آنها بیشتر استفاده می شود ، متفاوت از کل این ترکیب ها در عطر سازی استفاده می شود . بنابراین اسانس ها با در نظر گرفتن ترکیب های بسیار متنوع آنها کاربرد بسیار وسیعی در صنایع مختلف دارند که قابل بررسی و آزمایش می باشد.

بیشتر اسانسها به طور مستقیم به عنوان مواد اولیه در تولید ترکیب های طعم دار و خوشبوکننده استفاده می شوند ، در هر حال بعضی از اسانس ها تجزیه و یا توسط تقطیر کردن غلیظ می شوندو همچنین جذب می گیردند.به طور مثال ترکیب هایی که از اهمیت خاصی برخوردار بوده برای خوشبو کننده هی و یا طعم دهنده ها مطلوب هستند تلغیظ می گردند. ولی ترکیب هایی که بوی نامطبوع می باشد حذف می گردند . امکان جداسازی کلی یا چند ترکیب خاص از اسانس ها با روش تقطیر و یا ماسراسیون وجود دادر.

اسانسها و ترکیب های انها به طور مستقل در صنایع مختلف نیز مصارف زیادی دارند ، بنابراین در زیر به عمده ترین آنها اشاره می شود:

صنعت عطر سازی (تهیه ادلکن ، عطرهای مختلف و اسپری )

صنایع بهداشتی (خوشبوکننده ها ، بهبود مزه خمیردندان)

صنعت غذایی (شربت ، آبلیمو ، نوشابه گازدار ، شیرینی پزی)

جهت مصارف فنی (حلالها ، مصرف های کف کننده )

صنایع مختلف (چرم سازی ، لاستیک ، لوازم التحریر و  . . . )

صنایع داروسای (رازیانه ، سنبل الطبب ، بابونه و . . . )

عوارض جانبی اسانس ها:

مصرف بیش از حد اسانس ها باعث تحریک دستگاه گوارش شده و سبب تهوع و اسهال می گردد. و در بعضی موارد باعث ایجاد تحریک دستگاه ادراری می شود . در ناراحتی های تنفسی ایجاد مسمومیت می کند. در مسمویت حاد معده با اسانس باید با شستشو معده خالی شود.

فساد در اسانس ها:بو و مزه اسانس ها به ترکیب اکسیژنه موجود در انها مربوط می باشد. بوی اسانس هایی که باید از  ترکیب های هیدروکربن ساخته شده اند در مقایسه با ترکیب های اکسیژنه کمتر می باشد.

پمادها مواد چرب بو دارهستند که توسط  دستگاههای عطرگیری و همراه با ر وغن های جاذب سرد و گرم از گلما تهیه می شوند.عطر از طریق روغن های جاذب گرم یکی از قدیمی  ترین روش های  تولید بوده که برای نگهداری ترکیبات  معطر گیاهان بکار رفته است. عطر گیری از طریق روغن های جاذب سرد گلما ترکیب های فرار را در اطر اف خود پراکنده می نمایند و  بعد در مدت زما نی  طولانی جذ ب روغن می شوند در  ای ن روش گلهای تازه  به دلایلی از چر بی که  شامخلوطی از چربی  خوک و پیه آب کرده گاو تصفیه شده بود ترکیب می شوند بعد از گذشت زمان  با صافی عبور داده و  از  تفاله جدا می نمایند.  قسمت صاف شده  عطر قابل استفاده می باشد.

اسانسها ممکن است به طور مستقیم توسط پروتوپلاسم به وسیله تجزیه مواد رزینی غشا سلول ها یا از هیدرولیز بعضی از گلوکزیدها حاصل  شوند . محل تشکیل و جایگزینی روغنهای فرار به تیره های گیاهی مختلف بستگی دارد؛ مثال در گیاهان تیره نعنائیان روغنهای فرار در تارهای ترشح کننده در تیره ها ی کاج ونارنج در شیزوژن و در تیره چتربان  لوله های روغنی و در تیره فلفل در سلولهای پارانشیم تشکیل می شوند.میزان اسانسها در در راندامهای گیاهان متفاوت است به عنوان مثال اسانس در تیره مخروطیان در تمام بافت های گیاهی وجود دارد در صورتی که  در گل سرخ فقط در گلبرگ و در دارچین در پوست و برگ و در میوه چتربان فقط در پریکارپ و در نعنائیان در تارهای ترشح کننده و برها وجود دارد.

اسانسها با اینکه از نظر ترکیبهای شیمیایی متفاوت هستند , ولی در بعضی از خواص فیزیکی مشترک می باشند. اسانس ها بویی مشخص و ضریب شکستی قوی دارند و در اکثر موارد روی نور پلاریزه موثر می باشند .

وزن مخصوص اسانس ها کمتر از آب است ولی فقط تعداد  محدودی دارای وزن مخصوص بیشتر از آب دارند . به طور کلی اسانسها با آب غیر فابل اختلاط می باشند , ولی می توانند بوی خود را به آب انتقال دهند و ایجاد آبهای مقطر مختلف نمایند . اسانسها در الکل , اتر , اتر نفت و اغلب حلالهای آلی محلول هستند .  

اسانسها به علت تبخیر در اثر مجاورت هوا در حرارت عادی , روغنهای فرار یا اسانسهای روغنی امیده می شوند . اسانسها به طور کلی بی رنگ هستند , به ویژه هنگامی که تازه تهیه شده باشند ولی رنگ آنها در اثر مرور زمان به علت اکسیداسیون و رزینی شدن , تیره می گردد. بنابراین باید اسانس ها در مکان های خنک و خشک و ظروف سربسته وپر وازجنس شیشه به رنگ دودی یا آلومینیومی نگهداری شوند . ساختمان شیمیایی آنها مخلوطی از استر ها , آلدئیدها , الکلها وترپنها می باشد .       

اسانسها که توسط گونه های متفاوت گیاهان  تولید ودر اندامهای مختلف ذخیره می گردد رابطه مستقیمی با بیوسنتز متابولیسم وفعالیتهای بیولوژی گیاه دارند که تابع شرایط اقلیمی گیاه هستند . عوامل مختلفی مانند زمان برداشت محصول , نحوه جمع آوری , طریقه خشک  کردن , بسته بندی, و نگهداری درانبار در کیفیت وکمیت اسانسهای گیاهی موثر هستند .    

به طور معمول اسانس گیاهان به وسیله تقطیر با آب و بخار صورت می گیرد. جهت اجام این امر بخار آب با فشار از میان گیاه می گذرد و در نهایت مرحله آب و روغن را از یکدیگر جدا می شوند. روغن پوست مرکبات نمونه دیگری از اسانسهاس هستند که از طریق فشار بر روی پوست آزاد می شوند به این علت که دارای مقدار زیادی هیدروکربن های ترینی هستند.  به طور معمول مواد خام از اندام های  مختلف گیاه به طور مثال شکوفه ، جوانه ، میوه ، پوست ، بذر ، برگ ، پوست و غیره استخراج می شوند. اسانس ها ممکن است خاصیت دورکنندگی حشرات را داشته باشند و بدین وسیله از خراب شدن گلها و برگها جلوگیری می شود. اسانس های طبیعی شامل مخلوطی از دو یا چند ترکیب از لحاظ مقدار و شدت عطر نسبت به ترکیب های دیگر فزونی گرفتها ند. اسانس ها در کل مخلوطی از 2500 نوع ترکیب هستند  که تاکنون شناسایی شده اند که از 100 عدد آنها بیشتر استفاده می شود ، متفاوت از کل این ترکیب ها در عطر سازی استفاده می شود . بنابراین اسانس ها با در نظر گرفتن ترکیب های بسیار متنوع آنها کاربرد بسیار وسیعی در صنایع مختلف دارند که قابل بررسی و آزمایش می باشد.

بیشتر اسانسها به طور مستقیم به عنوان مواد اولیه در تولید ترکیب های طعم دار و خوشبوکننده استفاده می شوند ، در هر حال بعضی از اسانس ها تجزیه و یا توسط تقطیر کردن غلیظ می شوندو همچنین جذب می گیردند.به طور مثال ترکیب هایی که از اهمیت خاصی برخوردار بوده برای خوشبو کننده هی و یا طعم دهنده ها مطلوب هستند تلغیظ می گردند. ولی ترکیب هایی که بوی نامطبوع می باشد حذف می گردند . امکان جداسازی کلی یا چند ترکیب خاص از اسانس ها با روش تقطیر و یا ماسراسیون وجود دادر.

اسانسها و ترکیب های انها به طور مستقل در صنایع مختلف نیز مصارف زیادی دارند ، بنابراین در زیر به عمده ترین آنها اشاره می شود:

صنعت عطر سازی (تهیه ادلکن ، عطرهای مختلف و اسپری )

صنایع بهداشتی (خوشبوکننده ها ، بهبود مزه خمیردندان)

صنعت غذایی (شربت ، آبلیمو ، نوشابه گازدار ، شیرینی پزی)

جهت مصارف فنی (حلالها ، مصرف های کف کننده )

صنایع مختلف (چرم سازی ، لاستیک ، لوازم التحریر و  . . . )

صنایع داروسای (رازیانه ، سنبل الطبب ، بابونه و . . . )

عوارض جانبی اسانس ها:

مصرف بیش از حد اسانس ها باعث تحریک دستگاه گوارش شده و سبب تهوع و اسهال می گردد. و در بعضی موارد باعث ایجاد تحریک دستگاه ادراری می شود . در ناراحتی های تنفسی ایجاد مسمومیت می کند. در مسمویت حاد معده با اسانس باید با شستشو معده خالی شود.

فساد در اسانس ها:بو و مزه اسانس ها به ترکیب اکسیژنه موجود در انها مربوط می باشد. بوی اسانس هایی که باید از  ترکیب های هیدروکربن ساخته شده اند در مقایسه با ترکیب های اکسیژنه کمتر می باشد.

پمادها مواد چرب بو دارهستند که توسط  دستگاههای عطرگیری و همراه با ر وغن های جاذب سرد و گرم از گلما تهیه می شوند.عطر از طریق روغن های جاذب گرم یکی از قدیمی  ترین روش های  تولید بوده که برای نگهداری ترکیبات  معطر گیاهان بکار رفته است. عطر گیری از طریق روغن های جاذب سرد گلما ترکیب های فرار را در اطر اف خود پراکنده می نمایند و  بعد در مدت زما نی  طولانی جذ ب روغن می شوند در  ای ن روش گلهای تازه  به دلایلی از چر بی که  شامخلوطی از چربی  خوک و پیه آب کرده گاو تصفیه شده بود ترکیب می شوند بعد از گذشت زمان  با صافی عبور داده و  از  تفاله جدا می نمایند.  قسمت صاف شده  عطر قابل استفاده می باشد.