با توجه به روند افزایش چشم‌گیر میزان تولید و پاسخ به نیاز فزاینده به پروتئین‌های حیوانی ارزان‌قیمت، افزایش مصرف گوشت و اندام‌های خوراکی مرغ در الگوی غذایی مردم کشورمان و رشد روند مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در پرورش طیور، بزرگ‌ترین دستاورد مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در پرورش طیور گوشتی بود.
در پی عوارض شناخته شده مصرف گوشت مرغ‌های آلوده به آنتی‌بیوتیک در سلامتی انسان به بررسی مشکلات ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها بر سلامتی دام و انسان پرداختیم.
از آنتی‌بیوتیک‌ها به سه منظور نقش درمانی، نقش پیشگیری از بروز بیماری‌های عفونی و به عنوان محرک رشد در دام و طیور استفاده می‌شود.
استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به عنوان محرک رشد در تغذیه دام و طیور قدمت چندانی ندارد. در سال 1949 مشخص شد که استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به مقدار کم (تقریبا 5 تا ppm 10) می‌تواند سرعت رشد را در طیور افزایش دهد.
در این هدف از دزهای کم‌آنتی‌بیوتیک، در یک دوره طولانی، در کل گله و برای افزایش راندمان مصرف خوراک و افزایش تولید استفاده می‌شود.
مهم‌ترین هدف مصرف این داروها در تولید مرغ گوشتی تشویق رشد و افزایش تولید بود اما استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها باعث دو مشکل اصلی در سلامتی انسان می‌شود که شامل وجود باقی مانده‌های آنتی‌بیوتیکی در بافت‌های بدن و فرآورده‌های دامی و مقاومت پاتوژن‌ها به آنتی‌بیوتیک است.
انتقال مقاومت آنتی‌بیوتیکی به انسان از طریق زنجیره غذایی صورت می‌گیرد که طی آن ژن‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک از فلور میکروبی دام به پاتوژن‌های انسانی منتقل می‌شود.
وجود باقی مانده‌های آنتی‌بیوتیک در فرآورده‌های دامی و مصرف آن توسط انسان از طریق زنجیره غذایی باعث بروز واکنش‌های آلرژیک، تب، اسهال، گرفتگی ماهیچه‌های شکمی و اثرات مخرب بر متابولیسم مواد در دستگاه گوارش می‌شود.
آنتی‌بیوتیک‌های مشوق رشد که به اختصار AGP خوانده می‌شوند گروهی از آنتی‌بیوتیک‌ها هستند که به طور دائم در دان طیور گوشتی و تخم‌گذار استفاده می‌شوند. مهم‌ترین علت مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های مشابه و در طولانی مدت در غذای دام و طیور است.
غذای سالم یک فرایند است و نمی‌توان در انتهای تولید به غذای سالم رسید، غذا باید در ناحیه دامپزشکی پایش و برای آن برنامه‌ریزی شود و در راستای تضمین کیفیت و سلامت فراورده‌های دامی و آبزی سازمان دامپزشکی کشور یکی از دستگاه‌های کلیدی و اثرگذار است.
یکی از حوزه‌های کاری دامپزشکی امنیت و سلامت غذا است که با نظارت و کنترل بهداشتی تولید در مزارع پرورشی، مراکز بسته‌بندی، حمل و عرضه صورت می‌گیرد.
با توجه به در دستور کار قرار گرفتن تامین سلامت غذا در وزارت جهاد کشاورزی در سال جاری از طریق اعمال نظارت و کنترل بهداشتی بر زنجیره مواد غذایی از مزرعه تا سفره به ویژه از نظر باقی‌مانده‌های دارویی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، هورمون‌ها، سموم آفت‌کش‌ها و فلزات سنگین و طرح‌هایی مانند تولید مرغ بدون آنتی‌بیوتیک توجه ویژه مسئولان را در این امر می‌طلبد.
استان مازندران به جهت موقعیت خاص جغرافیایی و دارا بودن منابع فیزیکی مناسب، اقلیم، آب و خاک استعداد بالقوه‌ای برای پویایی صنعت طیور، مازندران قطب طیور در کشور محسوب می‌شود و افزایش مصرف آنتی‌بیوتیک در قطب تولید مرغ کشور موجب نگرانی مصرف‌کنندگان تولید مرغ شده است.
از امتیازات ویژه مازندران کاهش میزان تلفات در صنعت پرورش مرغ گوشتی در مازندران حدود چهار درصد نسبت به سایر استان‌های کشور است که نگاه ویژه به تولید محصول ارگانیک باید در استان در دستور امر قرار گیرد.
تولید روزانه گوشت مرغ در استان 574 تن بوده سالانه بیش از 286 میلیون قطعه جوجه یک روزه گوشتی و 200 هزار تن گوشت سفید استحصال می‌شود که سهمی معادل 11 درصد از تولید گوشت سفید کشور اختصاص می‌دهد و 66 درصد آن به استان‌های همجوار ارسال می‌شود.
2 هزار و 72 واحد مرغ گوشتی، 18 واحد کشتارگاه صنعتی طیور در یک شیفت کاری ظرفیت 340 هزار قطعه تولید روزانه را دارد که تولید روزانه استان 267 هزار قطعه است.
75 درصد دام در مازندران آلوده به آنتی بیوتیک هستند
مسئول تحقیقات دامی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران گفت: با آزمایشاتی که در بقایای لاشه طیور شد 75 درصد دام استان آلوده به آنتی بیوتیک هستند و هیچ کنترلی هم وجود ندارد.
غلامرضا مختارپور با بیان اینکه دامداری‌ها موظف هستند 15 روز قبل از کشتار دام هیچ دارویی به دام ندهند، تاکید کرد: تمام داروهای غیرقابل مصرف در ایران مصرف می‌شود.
وی به اثرات مضر بقایای آنتی‌بیوتیک در لاشه دام اشاره و تصریح کرد: اثرات آنتی‌بیوتیک در دراز مدت اثر می‌کند و به مرور زمان موجب از بین رفتن سیستم ایمنی بدن و کاهش مقاومت بدن می‌شود.
کارشناس دامپروری جهاد کشاورزی مازندران اظهار داشت: آنتی بیوتیک در حد مجاز و متوسط موجب بهبود شرایط آب و غذا پیشگیری یا درمان حاد پاتولوژیکی در مرغ می‌شود.
علیرضا عطایی‌نژاد افزود: محرک رشد به مفهوم هورمون رشد در مرغ نیست بلکه به دلیل جلوگیری از بیماری‌های مرغ و سالم نگه داشتن دستگاه گوارش مرغ موجب بهبود رشد مرغ می‌شود.
این کارشناس با بیان اینکه در هفته‌های پایانی باید از دادن آنتی‌بیوتیک به مرغ پرهیز شود، تصریح کرد: در روزهای آخر پرورش مرغ به دلیل بالا رفتن وزن مرغ مصرف آنتی‌بیوتیک توجیه اقتصادی ندارد و مرغدار از مصرف آن پرهیز می‌کند و این خود یک مزیت محسوب می‌شود.
وی متذکر شد: مصرف بیش از حد مجاز آنتی‌بیوتیک در زیر پوست مرغ و جگر آن ذخیره می‌شود و برای انسان‌ها در سنین مختلف مشکل ایجاد می‌کند.
عطایی‌نژاد گفت: بر اساس مصوبه وزارت جهاد کشاورزی تولید گوشت بدون آنتی‌بیوتیک در سطح کشور مطرح است.
مصرف مرغ بلااشکال است
مدیرکل دامپزشکی مازندران نیز با بیان اینکه مطلبی که از طرف مرکز تحقیقات مطرح شده باید علمی باشد، تاکید کرد: همکاران در مرکز تحقیقات حتما به جایی خاص رفته و اظهارنظر کرده‌اند و این نمی‌تواند جامعیت داشته باشد و آن را به کل کشور تعمیم دهیم.
وی خاطرنشان کرد: با هماهنگی سازمان دامپزشکی کشور از سال گذشته به شکل رندومی از مرغداری‌های سراسر کشور پایشی انجام شد. مرغداری‌ها در بیش از 90 درصد موارد، حد مجاز مصرف آنتی‌بیوتیک را رعایت می‌کنند.
مختاری در ادامه افزود: در این نمونه‌برداری که در سازمان تشخیص دامپزشکی انجام شد مرغ‌های پایان دوره‌ای در حد قابل قبول بودند و مشکلی نداشتند.
مدیرکل دامپزشکی مازندران با بیان اینکه 97.5 درصد نمونه‌های گرفته شده مشکلی نداشت، متذکر شد: سازمان دامپزشکی کشور این را به استان‌ها اعلام کرد و مصرف مرغ را بلااشکال دانست.
وی با تاکید بر اینکه روش نمونه‌برداری با هماهنگی مراکز دانشگاهی و علمی انجام شد، اظهار داشت: روش نمونه‌گیری و انتقال و نگهداری و انجام آزمایش باید علمی باشد.
در این راستا رعایت زمان پرهیز از کشتار متعاقب استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در گله‌های گوشتی تنها راه جلوگیری از بروز این عوارض در جمعیت انسانی و تخصیص یارانه‌های تولید به تولیدکنندگان محصولات سالم‌تر، حمایت از تولید مرغ بدون مصرف آنتی‌بیوتیک در صنعت مرغداری، این یارانه‌ها می‌تواند در قالب سود کم تسهیلات، پرداخت مستقیم یارانه برای هر کیلوگرم مرغ تولیدی توسط دولت باشد.
تضمین خرید مرغ تولیدی بدون آنتی‌بیوتیک در طول دوره پرورش از طریق نهادهای مسئول کنترل بازار، ایجاد انجمن تولیدکنندگان مرغ گوشتی بدون مصرف آنتی بیوتیک در طول دوره پرورش در استان برای پیشبرد هماهنگی در تولید و عرضه این محصول از دیگر این موارد است که می‌توان به تامین سلامت مصرف‌کنندگان در استفاده از این پروتئین ارزان قیمت کمک کرد.
فارس