تا قبل از سدهی هفدهم میلادی، پرورش گاو بر اساس نیاز خانواده به این حیوان بود؛ اما شروع حرفهی گاوداری به صورت متمرکز به اوایل قرن 19 میلادی و ساخت اولین دستگاه شیردوشی در بریتانیا باز می‌گردد. به دنبال آن در سال 1903، «الکساندر گیلیز» استرالیایی، ماشین شیردوشی امروزی را ساخت.
افزایش صد درصدی قیمت مواد اولیه عامل ضرر دامداران
در حال حاضر، حدود یک میلیون و 600 هزار واحد دامداری زیر نظر اتحادیهی دامداران ایران مشغول به فعالیت هستند که وظیفهی تامین گوشت و شیر کشور را به عهده دارند.
مدیرعامل اتحادیهی دامداران، ضمن بیان مطالب فوق، در گفت‌وگو با خبرنگار ما اعلام کرد: «با وجود وظایف سنگینی که صنف دامداران بر عهده دارند، مشکلات فراوانی نیز بر سر راه آنان قرار دارد.» «فخرالله جهاندار»، در خصوص فعالیت اتحادیه برای از بین بردن و کاهش مشکلات دامداران، گفت: «اتحادیه مرتباً گزارش مشکلات موجود و راهکار حل این مشکلات را به مسئولان دولتی ارایه کرده؛ اما تاکنون اقدام محسوسی در جهت از بین بردن این مشکلات انجام نگرفته است؛ به عنوان مثال، اتحادیه خواستار کاهش سود وام‌های بانکی از 24 درصد به 5/11 درصد بوده؛ اما با وجود موافقت دولت، بانک کشاورزی همچنان نرخ سود وام‌های پرداختی به دامداران را 24 درصد در نظر گرفته است.» مدیرعامل اتحادیهی دامداران ایران، افزایش صددرصدی قیمت مواد اولیه را بزرگ‌ترین عامل کاهش درآمد و افزایش ضرر و زیان دامداران دانست و افزود: «دامداران در سال گذشته هر تن جو وارداتی را با قیمت 120 دلار تهیه می‌کردند؛ اما در سال جاری مجبور به تهیهی این محصول با قیمتی بیش از 250 دلار هستند.»
«منوچهر بحری»، رییس اتحادیهی دامداران مازندران، نیز در این رابطه گفت: «70 درصد هزینهی دامداری در تامین علوفه است و دامداران در تغذیهی دام با مشکل اساسی مواجه هستند.» وی تصریح کرد: «به دلیل بالا بودن هزینهی تولید، دامداری فاقد صرفهی اقتصادی است.» وی، به بالا رفتن قیمت انواع علوفه از جمله ذرت، کنجاله و جو اشاره کرد و گفت: «این در حالیست که قیمت شیر و گوشت ثابت مانده است.»
مشکلات صنعت گاوداری
صنعت گاوداری در جهان به عنوان حرفه‌ای جذاب و پردرآمد به حساب می‌آید.
بر اساس آمارهای اعلام شده توسط وزارت کشاورزی، در حال حاضر سه میلیون نفر در امور دامپروری کشور در قالب واحدهای صنعتی، سنتی، دامی کوچک و بزرگ و عشایری فعالیت دارند که ارزش سرمایهی آنان در زیربخش دام و طیور بیش از 209 هزار میلیارد ریال می‌باشد که نشانگر اهمیت بسیار بالای صنعت دام و طیور در اقتصاد کشور است.
امروزه تولید و فروش شیر، گوشت و فرآورده‌های لبنی نقش مهمی در گردش مالی کشورها بازی می‌کند؛ اما این صنعت در ایران گرفتار مشکلات بسیاریست و همین امر صنعت گاوداری را به یکی از پرریسک‌ترین صنایع کشور تبدیل کرده است. «رحمت کریمی»، صاحب یکی از گاوداری‌ها، در شمال کشور، در این رابطه به خبرنگار ما گفت: «بزرگ‌ترین مشکلات پیش‌روی صنعت دامداری کشور، به قیمت تمام شدهی محصولات، نبود حمایت‌های مالی دولت و عدم دسترسی به تسهیلات ارزان‌قیمت بانکی مربوط می‌شود.»
وی هزینه‌های جانبی گاوداران را بسیار بالا دانست و افزود: «در حال حاضر قیمت هر کیلو تفالهی چغندر حدود 250 تومان است. قیمت هر کیلو کاه نیز 70 تا 130 تومان، یونجه 200 تومان و کنسانتره 200 تا 230 تومان است. یک گاو شیردهی اصیل که روزانه بین 30 تا 45 کیلوگرم شیر می‌دهد، همزمان 12 کیلو کنسانتره و چهار کیلو یونجه مصرف می‌کند، ضمن این که این هزینه‌ها جدای از هزینهی آب، برق، کارگر و ... است؛ ولی در نهایت هر کیلو شیر با قیمت‌هایی از 200 تا 270 تومان به فروش می‌رسد.»
وی تصریح کرد: «عدم تناسب میان قیمت مواد مورد نیاز واحدهای دامپروری و قیمت فروش شیر و گوشت، باعث ورشکستگی تعداد زیادی از دامداران شده است.»وی افزود: «در کشورهای دیگر، دولت به عنوان یک نهاد پرقدرت دامداران را مورد حمایت خود قرار می‌دهد، اما در کشور ما این‌گونه نیست، چرا که نه‌تنها هیچ‌گونه حمایتی از دامداران صورت نمی‌گیرد، بلکه دولت با واردات گوشت و شیر خشک، مشکلات دامداران را افزایش می‌دهد.»
وی تصریح کرد: «هزینهء تمام شدهء تولید هر کیلو گوشت برای دامداران بین 500ر4 تا 000ر5 تومان است در حالی که قیمت خرید آن توسط دولت حدود 000ر4 تومان است.»
وی از دیگر مشکلات موجود در این صنف را وام‌های بانکی با بهره‌های بالا دانست و گفت: «از یک سو بانک‌ها، اغلب به وعده‌های خود مبنی بر پرداخت وام چندان پایبند نبوده، در ارایهی تسهیلات به دامداران کارشکنی می‌کنند.»
از سوی دیگر، چنانچه یک دامدار با دوندگی‌های بسیار موفق به دریافت وام بانکی شود؛ بهرهی بانکی 24 درصدی این وام فشار اقتصادی زیادی به وی وارد می‌کند.» وی افزود: «علاوه بر این موارد، اکثر هزینه‌های مربوط به واکسیناسیون و خدمات پزشکی و درمانی دام نیز به صورت شخصی و توسط دامدار پرداخت می‌شود و دولت حمایت چندانی در این رابطه از دامداران به عمل نمی‌آورد.»
سرمایه‌گذاری در گاوداری
سرمایه‌گذاری در صنعت گاوداری توجیه اقتصادی خوبی خواهد داشت مشروط بر این که سرمایه‌گذاری در شکل کلانی صورت گیرد؛ زیرا وجود مشکلات فراوان در این صنعت، واحدهای خرد و کوچک را دیر یا زود زمین‌گیر خواهد کرد، در این شرایط کسانی می‌توانند زیر بار سختی‌ها کمر راست کنند که سرمایه‌گذاری میلیاردی داشته باشند.
«مجید مشهدی‌پور»، صاحب یک گاوداری، با بیان مطلب فوق، گفت: «حداقل سرمایه برای ورود به صنعت گاوداری صد میلیون تومان است. ورود به این صنعت در ابتدا مستلزم دریافت مجوز و تاییدیهی وزارت جهاد کشاورزي، سازمان دامپزشکی، محیط زیست، ادارهی تعاون، ثبت احوال و بهداشت است.» وی افزود: «اما برای راه‌اندازی یک گاوداری ماندگار با یک هزار راس گاو و دارا بودن امکانات و دستگاه‌های پیشرفته به مبلغی بیش از 150 میلیارد تومان نیاز است.»
مدیرعامل اتحادیهی دامداران ایران نیز در خصوص سرمایهی مورد نیاز برای تاسیس یک واحد گاوداری به خبرگزاری ما گفت: «حداقل سرمایه برای شروع کار، داشتن 5/5 تا 5/6 میلیون تومان نقدینگی برای هر راس گاو است، البته این حرفه برای کسی سودآور خواهد بود که بتواند صاحب زمین باشد و علوفهی مورد نیاز برای گاوداری را شخصاً تامین کند.»
توصیه‌ای برای دامداران
به علت وجود مشکلات فراوان، از جمله مسایل مربوط به تهیهی آب، برق، سوخت و ... که بر سر راه دامداران وجود دارد، توجه به برخی نکات برای این افراد می‌تواند تا حدی در ادارهی دامداری به آنان کمک کند.
«میرزانژاد»، یکی از دامداران، در این رابطه گفت: «با وجود این که گاوهای ایرانی ارزان‌تر از گاوهای خارجی هستند و با قیمت‌های بین 700 هزار تا یک میلیون تومان به فروش می‌رسند؛ اما اگر یک دامدار بخواهد در این کار موفق شود، بهترست فعالیت خود را با گاوهای خارجی شروع کند؛ زیرا گاوهای خارجی در مقایسه با انواع ایرانی قوی‌تر و بزرگ‌تر بوده و میزان شیر و گوشت تولیدی‌شان نیز بیش‌تر است.» وی افزود: «داشتن صبر و حوصله نیز در این کار بسیار ضروری و مهم است. صنعت گاوداری، صنعتی دیربازده است؛ چرا که از زمان سرمایه‌گذاری تا رسیدن به سود مورد انتظار، حداقل هفت تا هشت ماه زمان مورد نیاز است.» وی گفت: «بهترین نژاد گاو، «فرزیان هلشتاین» نام دارد که یک نژاد هلندیست و هر راس آن، قیمتی بین 5/1 تا چهار میلیون تومان دارد. این حیوان به علت سازگاری بالا با شرایط جدیدی که در آن قرار می‌گیرد، بهترین نژاد برای نسل‌کشی است.» وی اظهار کرد: «از جمله دیگر نژادهای اصیل گاو، در میان نژادهای خارجی می‌توان به جرزی، گرنزی و بران سویس اشاره کرد و در میان نژادهای ایرانی نیز نژادهای سیستانی و گلپایگانی از جمله بهترین‌ها هستند.» وی افزود: «دامداران و کسانی که می‌خواهند وارد این کار شوند، باید از اصیل و خالص بودن نژاد دام مطمئن شده، در هنگام خرید، مدارک رجیستری دام را دریافت کنند.» وی توضیح داد: «رجیستری، مدرکیست که معرف پنج نسل قبل دام بوده، میزان گوشت و شیر تولید شده توسط آن نسل را مشخص می‌کند.» وی افزود: «علاوه بر دریافت مدارک رجیستری، دامداران بهتر است خرید دام را به صورت تیلیسه انجام دهند، یعنی گوساله‌ای را که بین 15 تا 26 ماه سن داشته، هنوز زایمان نکرده، خریداری کنند.»
برگرفته از روزنامهی سرمایه