زرشک درختچه‌ای مقاوم در مقابل بی آبی، کمبود رطوبت هوا و باد است که نسبت به محصولات باغی دیگر آفات کمتری دارد، در پرورش و تولید این محصول از سموم شیمیایی بسیار کمتری استفاده می‌شود و به همین دلیل پرورش آن در بسیاری از مناطق امکان‌پذیراست، بنابراین با توجه به موارد ذکر شده نباید فرصت تولید و توسعه‌ی کاشت و پرورش آن را به کشورهای دیگر بدهیم.
مهندس محسن پویان ـ پژوهشگر گیاهان دارویی در گفت‌وگو با خبرنگار کشاورزی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، با اشاره به اینکه اخیرا چینی‌ها با انتقال درختچه زرشک به کشور چین درصدد تولید این محصول هستند، افزود: نباید اجازه دهیم که این محصولات واجد مزیت نسبی برای ایران به کشورهای دیگر منتقل شده و بازار آن را به دست گیرند.
وی اضافه کرد: کاشت زعفران در چندین کشور دنیا مطرح شده و کشور افغانستان نیز به‌زودی از صادرکنندگان عمده زعفران خواهد بود که البته چند کشور دیگر نیز به این ورطه اضافه می‌شوند، بنابراین نباید اجازه دهیم که محصول زرشک ایران نیز به سرنوشت زعفران مبتلا شود.
پویان گفت: زرشک درختچه‌ای است که ریشه، پوست، ساقه، برگ، گل و میوه آن استفاده دارویی دارد و بیش از 40 مورد می‌توان از آن بهره گرفت، و این در حالی است که حتی مصرف میوه آن در ایران به خوبی تبیین نشده است و نباید به امید شیوه‌های مدرن فراوری و استحصال مواد موثر، مختلف آن در کشور چین باشیم چراکه هیچ سودی برای ما نخواهد داشت و اگر دیر به فکر بیافتیم این پتانسیل محصول بومی ایران را به غیر واگذار خواهیم کرد.
وی با بیان اینکه گویا صادرات فله‌ای گیاهان دارویی و زرشک و زعفران و آلو و ... برای ما یک فرهنگ شده است، ادامه داد: در خراسان جنوبی دو کارخانه فراوری زرشک در بیرچند و قاین پیش‌بینی شده است که کارخانه بیرجند به بهره‌برداری رسیده و کارخانه‌ی قاین شاید تا فصل برداشت بعدی به بهره‌برداری برسد که این جای بسیار خوشحالی است، اما به نظر می‌رسد که 20 تا 30 سال تاخیر دارد.
این پژوهشگر گیاهان دارویی با اشاره به اینکه فرهنگ سازی در مصرف این محصولات مفید و دارویی از طریق رسانه‌های جمعی بسیار محدود است، تصریح کرد: این بخشی است که دولت باید به تولیدکنندگان و کارخانه‌داران کمک کند چراکه تبلیغات موثر در رسانه‌هایی چون صدا و سیما به قدری گران است که برای تولید کننده تقریبا امکان استفاده از آن نیست به ویژه برای تولیدکنندگان کوچک شهرستان، ما ماهواره‌های تبلیغاتی برای معرفی محصولات خود یا کم داریم و یا نداریم که این جای سوال دارد.
وی گفت: تمام بازار ما پر شده از بادام و بادام زمینی و تخمه کدو و شیرین بیان و .... تولید چین و تنها زرشک و زعفران چینی را بر سفره‌های خود کم داریم که به زودی خواهد آمد.
پویان ادامه داد: 75 درصد زرشک کاران منطقه کمتر از یک هکتار زمین دارند که این باعث عدم امکان استفاده از ادوات مدرن و مکانیزه شدن تولید می‌شود و باید از مسوولان پرسید چرا به فکر یک پارچه شدن زمینه‌های کشاورزی نیستند؟
وی با بیان اینکه 37 درصد محصول زرشک تولیدکنندگان روی درخت یا سرباغ به فروش می‌رسد، ادامه داد: 43 درصد محصول زرشک تولیدکنندگان نیز از عمده فروشی‌ها و 30 درصد نیز در خرده فروشی‌ها عرضه می‌شود و در حال حاضر حدود 299 بارگاه در خراسان جنوبی وجود دارد که این تعداد باید افزایش یابد، چراکه اغلب این بارگاه‌ها فاقد خشک‌کن‌های مکانیزه بوده و استانداردهای لازم را دارا نیستند.
این پژوهشگر گیاهان دارویی با اشاره به اینکه این داستان سال‌هاست که تکرار می‌شود و دردی قدیمی است، افزود: بیش از 300 روز آفتابی در استان داریم ولی از یک سیستم خشک‌کن خورشیدی برای محصولات خبری نیست بنابراین آیا این کفران نعمت خدا به شمار نمی‌آید؟
به گفته پویان، پیش بینی جهانی از گردش مالی گیاهان دارویی در سال 2050 رقمی معادل 5هزارمیلیارد دلار است در حالی که اکنون این رقم 100 میلیارد دلاراست و سهم ایران از این رقم فعلی حدود 08/0درصد است و محصول زرشک در این وادی جایگاه اندکی دارد.
وی با اشاره به اینکه 55 هزار خانوار شهری و روستایی در زنجیره‌ی تولید، بسته بندی، فرآوری و توزیع محصول زرشک قرار دارند که توجه به آن را قوت می‌بخشد، افزود: برای این محصول و سایر محصولات کشاورزی و دارویی باید زنجیره‌ای را در نظر گرفت که اولین حلقه آن پژوهش و بر عهده‌ی دانشگاه‌هاست، حلقه بعدی تولید است که به جهاد کشاورزی مرتبط می‌شود، حلقه سوم فرآوری است که به صنایع مربوط است و آخرین حلقه این زنجیره مسایل بازرگانی و بازار محصول را در برمی‌گیرد که نقص در هر کدام از این حلقه‌ها می‌تواند کل فرآیند را تحت تاثیر قرار دهد.
او تاکید کرد: سیستم تولید و فروش یک محصول باید فرآیندهای مرتبط و پویا در جهت هدف سیستم داشته باشد تا به نتیجه‌ی مطلوب برسد و در غیر این صورت محکوم به زوال است.
پویان اذعان کرد: حدود 550 میلیون دلار گیاه دارویی به صورت فله‌ای به ایتالیا، آلمان و تایوان به ارزش صادر کرده‌ایم که ارزش محصولات فراوری شده از آن در این کشورها معادل 76 میلیارد دلار بوده است! آیا هیچوقت قیمت یک بشکه اسانس گیاه دارویی را با قیمت یک بشکه نفت مقایسه کرده‌ایم؟
وی در پایان اظهار کرد: برای پویا شدن، ارزآوری و اشتغال زایی این محصول باید به تعامل و بهبود فرآیندهای پژوهش، تولید، فرآوری و بازرگانی این محصول ارزشمند فکر کنیم و خیلی زود عمل کنیم که فردا دیر است.