بنا بر آمار مسئولان جهاد کشاورزی میزان تولید محصولات باغبانی مشهد حدود ۱۰۴ هزار تن بوده که سهم میوه‌های دانه‌دار ۶۴ و هشت دهم، میوه‌های هسته‌دار ۱۷ و دو دهم و سایر میوه‌ها ۱۸ درصد است و لذا به‌واسطه برخورداری از مرزهای مشترک با کشورهای مختلف بازار صادراتی خوبی را نیز به همراه دارد.
متأسفانه در بهمن‌ماه سال جاری با گرم شدن هوا و افزایش دما به میزان ۲۱ درجه سانتی گراد بسیاری از درختان میوه در باغ های مشهد از جمله زردآلو و هلو به‌گل‌نشستند که با تغییر دما و بازگشت سرمای زمستانه حالا بنا بر گفته بسیاری از باغداران شکوفه‌های سفید این درختان به رنگ قهوه‌ای درآمده است.
درختان بادام، زردآلو و هلو از آنجاکه زود به گُل می‌نشینند از ابتدای ماه جاری با باز شدن شکوفه‌ها مناظر زیبایی در اطراف مشهد به نمایش گذاشتند اما دیری نپائید که با ورود جبهه هوای سرد و دمای منفی ۱۰ درجه سانتی گراد باغ‌های میوه را دچار سرمازدگی و خسارت کرد.
به همین منظور و در راستای میزان خسارت وارده با محمد جعفری مسئول باغبانی جهاد کشاورزی شهرستان مشهد به گفت‌وگو نشستیم.
درختان زردآلو آسیب دیدند
مسئول باغبانی جهاد کشاورزی مشهد در پاسخ به این سؤال که سرمای زمستانه چه ضرر و زیانی را متوجه باغ‌های مشهد کرده است به ما می‌گوید: متأسفانه برآوردهای اولیه حاکی است،درختان زردآلو و بادام بیش از ۷۰ درصد، انگور حدود ۳۰ درصد و سایر درختان میوه احتمالاً بین پنج تا ۲۵ درصد دچار خسارت شده‌اند.
محمد جعفری در این رابطه می گوید: سرمازدگی پدیده‌ای است که درجه حرارت‌های پایین سبب ایجاد خسارت و یا از بین رفتن اندام‌های گیاهی می‌شود. این عارضه در محصولات سبزی و صیفی خارج از فصل در روزهای سرد پاییز و زمستان و در درختان میوه در فصل زمستان و یا اوایل بهار حادث می‌شود و هرساله خسارت‌های زیادی بر جای می‌گذارد.
وی توضیح می دهد: سرما و یخبندان اخیر با توجه به گرمای حدود یک‌ماهه قبل از آن‌که منجر به ظهور جوانه‌های رویشی و زایشی درختان میوه گردیده بود،باعث بروز خسارت به محصولات باغی شد.
خسارت‌های غیرقابل‌برگشت
مسئول باغبانی جهاد کشاورزی شهرستان مشهد در پاسخ به این سؤال که آیا این خسارت‌ها قابل جبران هستند یا خیر ادامه می‌دهد: سرمازدگی ازجمله تنش‌های غیر زیستی است و به شرایطی اطلاق می‌شود که گیاه درنتیجه بروز درجه حرارت‌های بین صفرتا ۱۰ درجه سانتی‌گراد خسارت می‌بیند و آثار اولیه این تنش شامل کاهش عمومی رشد، تغییر رنگ، کلروز، تخریب بافت‌های سلولی، عدم جوانه‌زنی بذر، عدم انتقال مواد فتوسنتزی، عدم جذب عناصر غذایی و غیره است که برخی از آثار این تنش برگشت‌پذیر و برخی از آثار دیگر این تنش مانند فتوسنتز در اثر تخریب کلروپلاست ها و پیری زودرس گیاه غیرقابل‌برگشت هستند.
قابل‌پیشگیری اما هزینه‌بر
محمد جعفری در خصوص اینکه آیا می‌توان از این خسارت‌ها در باغ ها جلوگیری کرد یا خیر نیز توضیح می‌دهد: در این راستا به باغداران توصیه می‌شود تا گونه‌های درختی خود به‌ویژه درختان گردو،بادام و زردآلو را با ارقام دیرگل جایگزین کنند تا از بخش زیادی از خساراتی که هرساله با نوسانات دمایی متوجه کشاورزان می‌شود، جلوگیری شود زیرا تقریباً همه‌ساله ناپایداری هوا و بارش تگرگ به باغ‌های مشهد آسیب‌زده است.
وی استفاده از ماشین‌آلات و ابزارهای مختلف مانند مه ساز یا بهره‌گیری از ماشین‌های باد در جلوگیری از سرمازدگی را برای مقابله با سرمازدگی مفید می‌داند اما اذعان می‌کند: بهره‌گیری از این دستگاه‌ها در سطح باغ های بزرگ نیازمند سرمایه‌گذاری است.
از مشهد تا روسیه
مدیر جهاد کشاورزی مشهد نیز بابیان اینکه محصول باغ‌های مشهد سهم بسزایی در بازار و هم‌چنین بازارهای کشورهای همسایه دارد اذعان می‌کند: در حال حاضر سطح باغ‌های مشهد اعم از غیر بارور و بارور حدود ۱۶ هزار و ۸۰۰ هکتار است که از این رقم ۱۴ هزار و ۲۵۰ هکتار باغ معادل ۸۵ درصد کل سطح باغ‌های این شهرستان بارور است.
وی بابیان اینکه مساحت باغات سیب و گلابی در سال ۹۸ حدود ۵۰۸۸ هکتار و معادل ۳۰ درصد کل باغات شهرستان است می‌افزاید: میزان تولید محصولات باغبانی مشهد حدود ۱۰۴ هزار و ۴۷۵تن بوده که سهم میوه‌های دانه‌دار ۶۴ و هشت دهم درصد، میوه‌های هسته‌دار ۱۷ و دو دهم درصد و سایر میوه‌ها ۱۸ درصد است.
مدیر جهاد کشاورزی مشهد با اشاره به سطح زیر کشت محصول سیب در مشهد به میزان ۴۳۵۰ هکتار می‌گوید: رتبه نخست سطح زیر کشت و تولید سیب در استان به مشهد تعلق دارد و سالانه بیش از ۶۰ هزار تن محصول از این سطح تولید می‌شود؛ که با توجه به کیفیت و مرغوبیت سیب تولیدی این شهر بخشی از آن به کشورهای آسیای میانه و روسیه صادر می‌گردد.
ضرورت توجه به باغداری نوین
مدیر جهاد کشاورزی مشهد مزیت نسبی و شرایط اقلیمی مناسب مشهد و نیز دسترسی و نزدیکی به بازار آسیای میانه را برای نقش‌آفرینی در این حوزه بسیار قابل‌توجه دانسته و به ما می‌گوید: در این راستا باید باغداری نوین و استفاده از روش‌های جدید باغداری به‌ویژه در راستای افزایش راندمان آبیاری و یا استفاده از روش‌های نوین کشت و هم‌چنین ارقام مقام به‌طورجدی در دستور کار قرار گیرد.
امید طهماسبی زاده در پاسخ به این سؤال که برای رسیدن به این هدف آیا اقدامی هم شده یا خیر توضیح می‌دهد: یکی از سیاست‌های اصولی در بخش باغبانی شهرستان، احداث باغات متراکم و پوششی است که با توجه به ویژگی‌های پایه‌های رویشی در مقایسه با پایه‌های بذری سیاست حمایتی دولت بر توسعه و گسترش باغات پایه رویشی بوده است.
وی ادامه می دهد: در مشهد تا سال ۱۳۹۴ کل سطح زیر کشت باغات متراکم کمتر از سی هکتار بود که بعدازآن با توجه به پرداخت یارانه جهت خرید نهال‌های پایه رویشی به باغداران، شاهد افزایش احداث این باغات هستیم به‌طوری‌که در طی این چند سال با استفاده از یارانه‌های دولتی سطح زیر کشت به بیش از یک‌صد هکتار افزایش‌یافته است.
مدیر جهاد کشاورزی مشهد یادآور می شود: با توجه به ویژگی‌های این باغات در مقایسه با ارقام بذری به‌ویژه راندمان بالای آبیاری و بحران کم‌آبی سالیان اخیر که لزوم کاهش سطح محصولات آبی و افزایش عملکرد در واحد سطح را بیش‌ازپیش نمایان ساخته است، کشت‌های متراکم یا همان پایه رویشی می‌تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند به همین دلیل توسعه باغات متراکم و پوششی یکی از اهداف اصلی در بخش باغبانی شهرستان است.
ضرورت سرمایه گذاری
آز آنجا که باغداران مشهد تنها از محل تولید سیب در یک سال بنا بر اظهارات مسئولان جهاد کشاورزی بالغ‌بر ۲ هزار میلیارد ریال سود ناخالص عایدشان می‌شود و شهد محصولات مشهد در بازارهای روسیه نیز قابل چشیدن است لذا سرمایه‌گذاری برای سایبان دار کردن باغات سیب برای کاهش مصرف آب، پیشگیری از خسارت تگرگ، پیشگیری از آفتاب‌سوختگی و هم‌چنین توجه به باغداری نوین و جایگزین ارقام مقاوم و استفاده از تجهیزات نوین و ماشین‌آلات کشاورزی ضروری به نظر می‌رسد که البته این مهم در گروه همت مسئولان جهاد و البته تأمین منابع ارزی و مالی است.